استهلاک (Depreciation)
استهلاک، نوعی کاهش بهاست که حتی در صورت نگهداریِ مناسب کالا و استفاده صحیح از آن، رخ خواهد داد. به عنوان مثال، یک خودرو پس از خرید در سالیانی که مورد استفاده قرار میگیرد دچار استهلاک یا کاهش ارزش میشود. این کاهش ارزش باید به نحوی در ارزش آن دارایی درج گردد که به آن استهلاک گویند. روشهای مختلفی جهت محاسبه استهلاک وجود دارد که پر کاربردترین آنها روش استهلاک خط مستقیم میباشد. جهت تعیین درصد و روش استهلاک اقلام مختلف میتوان از جدول استهلاک مالیاتی موضوع ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 31/04/94 استفاده نمود.
چهار روش اصلی برای تعیین استهلاک عبارتاند از:
۱. استهلاک خط مستقیم: سادهترین و رایجترین روش استهلاک مورداستفاده، همین استهلاک است. این روش با کاهش ارزش یک دارایی (با ارزش اسقاط، همان قیمتی است که وقتی شرکت دیگر به آن نیازی نداشت میتواند بفروشد) از قیمت اصلی خرید و سپس تقسیم آن بر تعداد کل سالهایی که انتظار میرود، دارایی مفیدی برای شرکت باشد، محاسبه میشود. این روش باعث میشود همان مقدار استهلاک بهطور یکسان بر دورهی عمر مفید دارایی پخش شود. اگر شرکتی تعدادی تجهیزات به ارزش یک میلیارد تومان بخرد و طول عمر آن را ۱۰ سال در نظر بگیرد (پس تجهیزات خریداریشده طی ۱۰ سال مستهلک خواهند شد) و ارزش اسقاط آن نیز صفر باشد، بهاینترتیب در هر دوره حسابداری، شرکت صد میلیون تومان (با فرض استهلاک مستقیم) هزینه استهلاک شناسایی میکند.
۲. استهلاک کاهش توازن: این روش مقدار استهلاکی را که در طول زمان بهوجود آمده تغییر میدهد. این استهلاک برای داراییهایی بسیار مفید است که عموما بیشتر ارزش خود را در سالهای اولیه از دست میدهند، اما بعد از آن دچار استهلاک آهسته میشوند. تجهیزات کامپیوتری نمونهی خوب داراییهایی هستند که از این روش بهرهمند میگردند. این روش استهلاک «تشدیدی» محسوب میشود.
۳. استهلاک کل ارقام سالها: روش تشدیدی دوم هم مقدار استهلاک بالاتری را به سالهای نخستینِ دارایی اختصاص میدهد و در طول زمان کاهش مییابد. این روش اینگونه تعیین میشود: اضافه کردنِ تعداد کل سالهای عمر مفید موردانتظارِ دارایی و بعد هم تعیین سال کنونی که در آن بازه است.
۴. استهلاک واحدهای تولیدشده: تنها روشی که بر اساس زمان نیست، این روش است. این رویکرد مقدار فعالیتی را بهحساب میآورد که دارایی واقعا تجربه میکند. برای مثال، در طول دوران استفادهی فراوان، نسبت استهلاک بالاتر و در دوران استفادهی کم یا بیاستفادگی، نسبت استهلاک پایینتری را بهحساب میآورد. این روش برای داراییهایی مفید است که بهشدت تحت تأثیر استفاده یا بازدهی فیزیکی هستند.